Ishte fundjava më e përgjakshme në El Salvador që nga përfundimi i luftës së tij civile në 1992. Në tre ditë, duke filluar nga 25 marsi, të paktën 87 njerëz u vranë. Shumë ishin kalimtarë, të qëlluar në autobusë dhe në tregjet e rrugëve nga anëtarë të maskuar të bandës që tundnin armët. Trupat e tyre u lanë, qëllimisht, te shihen.
Është e paqartë saktësisht se çfarë e shkaktoi tërbimin. Një teori është se një “pakt i djallit” – një marrëveshje mossulmimi midis qeverisë së Presidentit Nayib Bukele dhe bandave kriminale që veprojnë në vendin e Amerikës Qendrore – është shkatërruar, me pasoja potencialisht të rënda.
Përgjigja e menjëhershme e Bukele, 40, një populist i krahut të djathtë, i cili po përpiqet gjithashtu të krijojë El Salvadorin si një strehë të sigurt për investitorët e bitcoin, ka qenë e shpejtë dhe e pamëshirshme.
Brenda disa orësh pas vrasjeve, presidenti, i famshëm për kapelën e tij të bejsbollit të veshur gjithmonë mbrapsht, mori miratimin parlamentar për 30 ditë sundim emergjent. Kjo u mundësoi shërbimeve të sigurisë të fillonin arrestimet masive. Në të gjithë vendin u ngritën postblloqe ushtarake.
Kishte raporte se kushdo “që dukej si bandit” do të vihej në pranga dhe do të merrej. Deri të enjten, presidenti pretendoi se 3,000 njerëz ishin arrestuar, në një vend popullsia e të cilit është pothuajse 6.5 milionë.
Në rrjetet sociale Bukele, i cili dikur e përshkroi veten si “diktatori më i lezetshëm në të gjithë botën”, nxiti armiqtë e tij kriminelë duke premtuar se do të përkeqësonte kushtet e tyre të burgut.
“Për shkak të veprimeve tuaja, tani djemtë e shtëpisë tuaj nuk do të shohin rreze dielli”, shkroi ai në Twitter. Ai paralajmëroi gjithashtu se për shkak të mijëra të burgosurve shtesë që mbushin burgjet, të gjithë të burgosurve do t’u kufizohej racioni i ushqimit. Gjykatat e tij urdhëruan që bosët kriminalë duhet të përballen me 40 deri në 45 vjet burg nëse dënohen.
Veprimet e presidentit kanë çuar në thirrje për përmbajtje nga organizatat globale të të drejtave të njeriut. Amnesty International tha se dekreti i urgjencës i miratuar nga parlamenti, i cili përfshin një ndalim të tubimeve publike, “pezullon të drejtat e njeriut që nuk mund të kufizohen në asnjë rrethanë”.
Bukele reagoi ndaj kësaj me tallje. “Nëse ‘komuniteti ndërkombëtar’ është i shqetësuar për engjëjt e tyre të vegjël, ejani t’u sillni ushqim, sepse unë nuk do të heq fondet nga shkollat për të ushqyer këta terroristë.” ai shkroi në Twitter të mërkurën.
Presidenti, një ish-kryetar bashkie dhe biznesmen me prejardhje palestineze, u zgjodh në detyrë pas një votimi dërrmues në vitin 2019. Partia e tij e sapokrijuar në atë kohë, Idetë e Reja, fshiu dypolin politik që kishte sunduar në mënyrë alternative vendin e varfër që nga fundi i luftës civile .
Një nga premtimet e tij kryesore elektorale ishte se ai do t’i jepte fund dhunës së bandave që ka pllakosur vendin për dekada. Dy grupe të fuqishme kriminale, të njohura si MS-13 dhe Rruga 18, zhvatin biznese dhe drejtojnë rrjete të trafikut të seksit dhe drogës në të gjithë vendin. Të dy kartelet e gjurmojnë origjinën e tyre në Los Anxhelos, ku disa nga themeluesit e bandave me shumë tatuazhe jetuan gjatë luftës civile përpara se të deportoheshin në vendin e tyre pas përfundimit të saj.
Përpara kësaj fundjave, premtimi i Bukeles për të përmirësuar sigurinë e salvadorianëve të zakonshëm tregoi shenja të rëndësishme suksesi. Vitin e kaluar pati 1,140 vrasje, rreth një e treta e numrit pak para se presidenti të merrte detyrën. Por dyshimi është se reduktimi i mprehtë nuk ka qenë thjesht për shkak të fjalëve të ashpra apo edhe të policimit të ashpër. Prej kohësh flitet se Bukele ka bërë një marrëveshje të fshehtë me bandat.
Dëshmia për atë teori u rrit kur uebsajti salvadorian i gazetarisë investigative El Faro publikoi, në vitin 2020, dokumente që dukej se vërtetonin se qeveria kishte zhvilluar me të vërtetë bisedime të fshehta në burgje me drejtuesit e MS-13. Diskutimet, raportoi El Faro, përfshinin një marrëveshje të gjerë që vrasjet do të reduktoheshin dhe bandat do të inkurajonin anëtarët të votonin për partinë e presidentit në këmbim të privilegjeve të përmirësuara të burgut.
Në një mesazh të përgjuar, një drejtues bande vuri në dukje se nëse qeveria nuk përmbushte pjesën e saj të marrëveshjes, bashkëpunëtorët e tij do të “hapinin valvulat e vrasjes”. Kjo mund të ketë qenë ajo që ndodhi fundjavën e kaluar.
Vitin e kaluar, Thesari i SHBA sanksionoi dy zyrtarë nga qeveria e Bukeles, duke pretenduar se bashkëpunimi i tyre i ngushtë me drejtuesit e MS-13 përfshinte lejimin e tyre të telefonave celularë dhe prostitutave brenda burgut. Bukele tha se këto akuza ishin të pabaza. Por zyrtarë salvadorianë nga qeveritë e mëparshme janë akuzuar për kryerjen e marrëveshjeve të ngjashme.
Bukele, i cili ende gëzon vlerësime të larta të popullaritetit, është bërë gjithashtu një figurë kulti jashtë vendit. Vitin e kaluar El Salvador u bë vendi i parë në botë që miratoi bitcoin si mjet ligjor. Presidenti po vendos baste masive në kriptomonedhën, duke shpenzuar dhjetëra miliona dollarë burime shtetërore. Ai gjithashtu është zotuar të ndërtojë “qytetin e bitcoin” të parë në botë, ku monedhat do të minohen pranë një vullkani joaktiv duke përdorur energji gjeotermike. Në janar, Fondi Monetar Ndërkombëtar e paralajmëroi Bukelen se menaxhimi i tij financiar joortodoks e vendos vendin në një “rrugë të paqëndrueshme”. Bukele e nënçmoi atë qortim.
Masakra e fundjavës dhe përgjigja me grusht të hekurt, megjithatë, do të pengojnë përpjekjet e tij për ta quajtur El Salvadorin si një qendër kriptosh të shekullit të 21-të. “Kjo është plotësisht në kundërshtim me versionin e tij të vendit,” tha Tiziano Breda, analist i Amerikës Qendrore për Grupin Ndërkombëtar të Krizave.
