Protesta të shumta kanë shpërthyer në Iran, pas vdekjes së 22-vjeçares e cila dyshohet se u dhunua për vdekje nga policia e moralit se nuk mbante si duhet shaminë.
Gra të shumta iu bashkuan protestës duke hequr shaminë dhe duke u vënë zjarrin, por duket se disa prej tyre janë vënë në shënjestër nga autoritetet e Iranit.
Kështu tregon historinë një vajzë 19-vjeçare e cila arriti t’i shpëtonte duarve të policisë së Iranit gjatë protestës dhe pse tregon se ata e tërhoqën zvarrë për flokësh.
Rezani, pseudonimi për qëllime sigurie nga një protestuese u kthye në një luftëtare. Ajo është larguar nga Irani dhe ka shkuar në Irak ku ka mbërthyer armën, e friksuar se autoritetet iraniane mund të hakmerren ndaj saj dhe familjes.
Reportazhi nga CNN:
Një disident adoleshent ndiqte pas një grupi kontrabandistësh në vendet kufitare të Iranit perëndimor. Për tre ditë, Rezani eci nëpër një vargmal shkëmbor malor dhe eci nëpër fushat e minuara përgjatë një shtegu gjarpërues të krijuar nga kontrabandistët me përvojë për të rrethuar Gardën Revolucionare të armatosur rëndë të vendit. Ishte një udhëtim shumë i rrezikshëm për të kaluar shumë më tepër se disa momente të vjedhura në të njëjtën kohë.
“E dija që nëse një oficer do të na dallonte, do të vdisnim menjëherë”, tha aktivistja 19-vjeçare iraniane-kurde, të cilën CNN po e identifikon me pseudonimin e saj Rezan për qëllime sigurie. Ajo po udhëtonte drejt kufirit me Irakun, një nga kufijtë më të militarizuar të Iranit, ku sipas grupeve të të drejtave të njeriut, shumë prej tyre janë qëlluar për vdekje nga forcat iraniane të sigurisë për kalim ilegal ose për kontrabandë mallrash të paligjshme.
Ajo ishte larguar nga vendlindja e saj Sanandaj në Iranin perëndimor, ku forcat e sigurisë po shkaktonin vdekje dhe shkatërrim në vendet e protestës. Demonstruesit u arrestuan në mënyrë arbitrare, disa u qëlluan për vdekje para saj, tha ajo. Shumë u rrahën në rrugë. Në javën e dytë të protestave , forcat e sigurisë e tërhoqën Rezanin nga flokët e pambuluar, tha ajo. Ndërsa po tërhiqej zvarrë nëpër rrugë, duke bërtitur në agoni, ajo pa miqtë e saj të ndaluar me forcë dhe fëmijët duke u rrahur.
“Më kanë tërhequr flokët. Më rrahën. Ata më tërhoqën zvarrë”, tha ajo, duke rrëfyer goditjen brutale në qytetin me shumicë kurde. “Në të njëjtën kohë, mund të shihja se e njëjta gjë po ndodhte me shumë njerëz të tjerë, duke përfshirë fëmijët.”
Sanandaj ka parë disa nga protestat më të mëdha në Iran, më të mëdhatë jashtë Teheranit, që nga fillimi i kryengritjes në mes të shtatorit.
Rezan tha se nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të bënte udhëtimin e gjatë dhe të rrezikshëm me kontrabandistët për në Irak. Largimi nga Irani përmes pikëkalimit zyrtar më të afërt kufitar – vetëm tre orë me makinë larg – mund të kishte çuar në arrestimin e saj. Qëndrimi në Sanandaj mund të kishte sjellë vdekjen e saj nga forcat e sigurisë.
“Këtu mund të marr të drejtat e mia për të jetuar si grua. Unë dua të luftoj për të drejtat e grave. Unë dua të luftoj për të drejtat e njeriut”, tha ajo për CNN nga Iraku verior. Pasi mbërriti këtu në fillim të këtij muaji, ajo vendosi të ndryshojë sjellje. Jo më një protestues paqësor, Rezan vendosi të merrte armët, duke u regjistruar me një grup militant iranio-kurd që ka pozicione në luginat e thata të Kurdistanit të Irakut.
Rezan është një nga disidentët e shumtë iranianë që u larguan nga vendi muajin e fundit, duke i shpëtuar përpjekjes së dhunshme të regjimit për të shtypur demonstratat që shpërthyen pas vdekjes së gruas kurdo-iraniane Mahsa “Zhina” Amini gjatë ndalimit të saj nga morali iranian. policia për dyshimin se kishte veshur hixhabin në mënyrë të pahijshme.
ipas dëshmitarëve okularë dhe videove të mediave sociale, njerëzit në ato rajone kanë duruar disa nga taktikat më të rënda të përdorura nga forcat e sigurisë të Iranit në fushatën e tyre brutale për të shtypur lëvizjen e protestës.
Në rajonet me shumicë kurde, provat e forcave të sigurisë që qëllojnë pa dallim ndaj turmave të protestuesve janë të përhapura. Qeveria iraniane gjithashtu duket se ka vendosur anëtarë të forcës së saj elitare luftarake, Gardës Revolucionare, në këto zona për t’u përballur me demonstruesit, sipas dëshmitarëve okularë dhe videove nga vendet e protestës.
Garda Revolucionare e Iranit zakonisht lufton betejat e regjimit më larg, përkatësisht në Irak dhe Siri, duke mbështetur diktaturat brutale si dhe duke luftuar grupet ekstremiste si ISIS.
Për kurdët, goditja e intensifikuar në perëndim të vendit nënvizon dekada të margjinalizimit etnik të mirë-dokumentuar nga qeveria qendrore e Iranit. Këto janë ankesat që ndajnë pakicat e tjera etnike të Iranit dhe që i paraprijnë sundimit klerik në Iran.
Mbështetja e familjes
E strukur nën hijen e një peme në një luginë me pluhur, së bashku me kunatat e saj në Irakun verior, Rezan shtrëngon pushkën e saj AK-47, me zërin e saj të lëkundur që tregon një frikë të vazhdueshme ndaj hakmarrjes iraniane. Pasi ajo u largua nga Irani, autoritetet atje thirrën familjen e saj dhe kërcënuan se do të arrestonin vëllezërit e motrat e saj, tha ajo.
Por familja e saj e mbështet militantizmin e saj, tha ajo, me nënën e saj duke u zotuar se do t’i varroste secilin nga fëmijët e saj në vend që t’ua dorëzonte autoriteteve. “Unë mbaj një armë sepse ne duam t’u tregojmë kurdëve iranianë se ata kanë dikë që qëndron pas tyre,” tha Rezan nga një nga bazat e grupit të saj militant, Partia e Lirisë së Kurdistanit (PAK). “Unë dua të mbroj kurdët atje, sepse kurdët po mbrojnë veten me gurë.”
Protestuesit në të gjithë Iranin janë kryesisht të paarmatosur. Megjithatë, Irani fajëson grupet e armatosura kurdo-iraniane në Kurdistanin irakian për nxitjen e trazirave në zonat me shumicë kurde. Ai ka goditur vazhdimisht objektivat iraniano-kurde në Irak me dronë dhe raketa që nga fillimi i protestave, duke vrarë shumë njerëz.
Frika nga hakmarrja
Në të gjithë vendin, protestuesit me një sërë ankesash – domethënë të lidhura me gjendjen e rëndë të ekonomisë së Iranit dhe margjinalizimin e grupeve etnike – janë bashkuar rreth një lëvizjeje kundër regjimit që u ndez nga vdekja e Amini. Gratë kanë qenë në ballë të protestave, duke argumentuar se vdekja e Amini në duart e policisë famëkeqe të moralit nxjerr në pah gjendjen e vështirë të grave sipas ligjeve të Republikës Islamike që kufizojnë veshjen dhe sjelljen e tyre.
Protestat e para të mëdha në kryengritjen aktuale të Iranit shpërthyen në qytetin e lindjes me shumicë kurde të Amini, Saqqez në Iranin perëndimor, i cili gjithashtu i është nënshtruar një shtypjeje të dhunshme. “Kur ishim në Iran, unë iu bashkua protestave me miqtë. Dy ditë më vonë, dy nga miqtë e mi u rrëmbyen dhe njëri prej tyre u plagos”, tha një burrë që u largua nga Saqqez në Kurdistanin e Irakut, të cilin CNN nuk e përmend për arsye sigurie.
I ulur në qilim nën një pemë për të shmangur çdo identifikim të shtëpisë së tyre të sigurt, burri dhe familja e tij thanë se shqetësoheshin për krahët e gjatë të regjimit të Iranit. Familja mbulon fytyrat e tyre me maska mjekësore, burri vesh mëngë të gjata për të mbuluar tatuazhet identifikuese dhe një tarp plastik është varur për t’i errësuar ata nga frika gjithnjë e pranishme e dronëve iranianë që vijnë.
Ai dhe familja e tij vendosën të largoheshin nga Irani kur pa forcat e sigurisë të vrisnin mikun e tij pranë një xhamie në ditët e para të kryengritjes, tha burri. “Si mund të pretendojnë se janë një Republikë Islamike kur i pashë duke vrarë mikun tim jashtë një xhamie?” pyeti ai me mosbesim.
Ai tha se komuniteti nuk mund ta merrte trupin e mikut të tij derisa ra nata, pas së cilës ata i varrosën fshehurazi të vdekurit e tyre. Dëshmia e tij është e ngjashme me rrëfimet e shumta që CNN ka dëgjuar që nga fillimi i kryengritjes së Iranit. Shumë në zonat kurde të Iranit raportojnë se kanë zgjedhur të mos marrin kujdes mjekësor për protestuesit e plagosur në spitale, nga frika e arrestimit nga autoritetet. Dëshmitarët okularë thonë gjithashtu se disa madje kanë shmangur dërgimin e të vdekurve të tyre në morgje, nga frika e hakmarrjes ndaj anëtarëve të familjes.
