Gazeta britanike, Guardian publikoi një analizë të gazetarit dhe studiuesit Michael Colborn, i cili ka parë të djathtën në Ballkan dhe lidhjet e politikanëve vendas me presidentin rus, Vladimir Putin.
Në fillim të analizës, Colborn deklaron se analiza fokusohet në gazetari investigative dhe monitorim të projekteve të së djathtës ekstreme në Evropën Qendrore dhe Lindore, dhe se kështu kanë ardhur në gjetje të ndryshme.
“Në Ballkan, ne shohim të djathtën ekstreme nga Serbia që mbështesin pushtimin e përgjakshëm të Ukrainës nga Rusia. Këto grupe jo vetëm që po ndihmojnë për të ndezur zjarrin në mbështetje të luftës së Rusisë, ata po marrin gjithashtu ndihmën ruse për të shtyrë axhendën e tyre të rrezikshme në një pjesë të paqëndrueshme e Evropës”, vlerësimi i tyre.
Ndërsa lufta e Rusisë në Ukrainë zvarritet, Kremlini ka përkrahjen e disa prej forcave më të rrezikshme të ekstremit të djathtë në Ballkan. Në muajin prill të vitit 2022, mijëra serbë dolën në rrugët e Beogradit për të protestuar ndaj mbështetjes së qeverisë së tyre për pezullimin e Rusisë nga Këshilli i të Drejtave të Njeriut të Kombeve të Bashkuara shkaku i pushtimit në Ukrainë. Në tubim, demonstruesit valëvitën flamujt rusë dhe serb dhe brohoritën slogane të tilla si, “Serbët dhe rusët – vëllezër përgjithmonë!”
Protesta në kryeqytetin serb u organizua nga grupi i ekstremit të djathtë, “Narodna Patrola” dhe lideri i saj, Damnjan Knezheviq, të cilët organizuan edhe disa mitingje të tjera pro-ruse. Vetëm pak javë më vonë, Knezheviq dhe një udhëheqës tjetër i Patrullës Kombëtare udhëtuan nga Serbia në Rusi. Ata kaluan një javë atje me ftesë të disa organizatave të mediave ruse – duke përfshirë një të drejtuar nga bashkëpunëtori famëkeq i Putinit, Yevgeny Prigozhin, shkruan Colborne në theguardian.
Shumë serbë besojnë se Rusia ka vepruar prej kohësh si mbrojtëse e Serbisë dhe interesave të saj, të dy vendet ndajnë rrënjë sllave dhe njerëzit si në Rusi ashtu edhe në Serbi mendojnë se Perëndimi i ka demonizuar ata. Knezheviq argumentoi se Rusia, së bashku me Serbinë në luftërat jugosllave të viteve 1990, u portretizuan padrejtësisht si agresore kur ata vetëm po përpiqeshin të mbronin vëllezërit e tyre etnikë. Knezheviq dhe miqtë vërshuan rrjetet sociale me paralajmërime pro-ruse.
Kjo mbështetje përfshin më shumë se vetëm fjalë ose grupe. Në muajin maj të këtij viti, grupi i vogël neofashist “Aksioni Serb” publikoi një video në kanalin e tyre në YouTube duke dokumentuar një vizitë në Shën Petersburg që kishin bërë disa muaj më parë. Disa anëtarë të “Aksioni Serb” udhëtuan atje me ftesë të Lëvizjes Perandorake Ruse (RIM), e cila zyrtarisht është cilësuar një grup terrorist në Shtetet e Bashkuara dhe Kanada. Në video, lideri i RIM, Denis Gariev, qëllon me armë dhe mburret se mëson gati 1000 rusë në vit në qendrën e trajnimit të lëvizjes. Reklama
Një ditë pasi “Aksioni Serb” publikoi atë video, Knezheviq doli në një konferencë për shtyp në Shën Petersburg. Me të ishte Aleksandar Lisov, kreu i “Qendrës kulturore dhe informative serbo-ruse”, i akuzuar për kërcënime ndaj rusëve anti-Putin që jetojnë në Serbi.
Por ajo që i interesoi veçanërisht Colborn ishte vendi ku po zhvillohej konferenca – qendra e shtypit e “Patriot Media Group”, një konglomerat mediatik, bordi i drejtorëve të të cilit drejtohet nga Prigozhin. Ajo ishte një nga tre organizatat mediatike që Patrulla e Kombëtare pretendonte se i kishte ftuar në Rusi (të tjerat përfshinin median famëkeqe ruse shtetërore RT – për të cilën Knezheviq dha një intervistë në studio – dhe tabloidin pro-Kremlinit Komsomolskaya Pravda).
“Prigozhin është një njeri që shumë mirë njihet. Ai është një ish i dënuar dhe i besuar i Putinit gjersa u sanksionua prej SHBA-së dhe po kërkohet nga FBI për rolin në ndërhyrjen ruse në zgjedhjet e vitit 2016. Ai ka bërë miliarda dollarë në Rusi gjersa qeveria e kontrakton për rekrutimin e pjesëtarëve të Wagnerit, një kompani private ushtarake e lidhur me krime të shumta të supozuara të luftës në Afrikë dhe Ukrainë”, tha gazetari. Reklama
Ai thekson se do të ishte gabim të injorohen marrëdhëniet mes ekstremit të djathtë serb dhe Rusisë si të pakuptimta ose të padenjë për vëmendje të mëtejshme, veçanërisht kur merren parasysh protestat e Europride.
“Organizatat e të drejtave të njeriut paralajmëruan në fillim të këtij viti se ekstremizmi i ekstremit të djathtë ishte në rritje në Serbi, Europride, një ngjarje ndërkombëtare LGBTI e planifikuar të mbahej në Beograd këtë muaj, u përball me një sërë kërcënimesh të dhunshme nga e djathta ekstreme gjersa presidenti serb, Aleksandar Vuçiq ka njoftuar se do të anulohet”, tha ai.
Më pas ai preku situatën në rajon, “Në Bosnjën dhe Hercegovinën fqinje, ku tensionet nacionaliste kërcënojnë të copëtojnë vendin, ka zgjedhje në muajin tetor. Mali i Zi, i cili u nda nga Serbia në vitin 2006, mund të ketë gjithashtu zgjedhje të reja. Mosmarrëveshjet mbi identitetin e saj kombëtar vazhdojnë ta shqetësojnë atë, mes malazezëve që janë më shumë pro pavarësisë dhe serbëve të vetëidentifikuar që duan marrëdhënie më të ngushta me Serbinë fqinje. Tensionet me Kosovën, e cila shpalli pavarësinë nga Serbia në vitin 2008 dhe është shtëpia e një numri të vogël të serbëve mbeten si zona më të nxehta në rajon. Për fat të keq, kjo është koha e duhur për të djathtën ekstreme serbe të shkaktojë telashe nëse duan – dhe ata kanë miq në Rusi për t’i ndihmuar”, përfundoi Colborne. Reklama
Ai gjithashtu beson se Rusia tashmë ka filluar të ndihmojë.
“Dokumentari në gjuhën angleze që u transmetua së fundmi në RT i dha Knezheviqit dhe figurave të tjera të së djathtës ekstreme serbe një platformë për të shprehur pikëpamjet e tyre në mënyrë të padiskutueshme. Ashtu si Rusia po çliron botën ruse përmes denazifikimit dhe çmilitarizimit”, thotë Misha Vaçiq, një figurë e ekstremit të djathtë që prej kohësh pretendohet se është e lidhur me Vuçiqin dhe Partinë Progresive Serbe në pushtet, “ne serbët kemi të drejtë, përmes operacioneve speciale, për të krijuar botën tonë serbe”.
Së fundi, Colborne paralajmëron se ne injorojmë të djathtën ekstreme në Ballkan për rrezikun tonë.
Ideologjitë e tyre bazohen në të njëjtat pakënaqësi dhe ankesa që nxitën luftërat për të shpërbërë Jugosllavinë në vitet 1990, por tani ata kanë gjetur më shumë njerëz në mbarë botën, përfshirë Rusinë, të gatshëm për t’i inkurajuar dhe mbështetur. Nuk do të ishte hera e parë – Departamenti Amerikan i Shtetit pretendon në një kabllogram të deklasifikuar së fundmi se Rusia ka shpenzuar 300 milionë dollarë që nga viti 2014 në përpjekje për të ndikuar tek politikanët dhe të tjerët në mbarë botën, duke përfshirë edhe Ballkanin. Rusia mund të mos e ketë ndezur këtë zjarr, por është më se e lumtur të ndihmojë në ndezjen e tij.
