Gënjeshtrat e një çetniku

Artikull i publikuar në Index.hr me autor Goran Vojkovic

Nëse do të kishte një garë evropiane për patetikë politike, Aleksandar Vuçiq do të dilte i pari. Nuk ka asgjë që ai nuk ka bërë në muajt e fundit në lidhje me miratimin e Rezolutës së OKB-së për gjenocidin e Srebrenicës (zyrtarisht: Dita Ndërkombëtare e Reflektimit dhe Përkujtimit të Gjenocidit të Srebrenicës 1995). Lutej, lutej, fluturoi në Nju Jork, foli, qau dhe në fund, në stilin e një tifozi futbolli, u mbështoll me flamurin serb.

Është e vështirë të numërohen deklaratat e Vuçiqit dhe të pasardhësve të tij. Për të shkuar në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, ai tha: “Unë do të shkoj në Nju Jork sepse dikush duhet t’u përgjigjet atyre që duan të akuzojnë Serbinë se është një komb gjenocidal”. Pastaj: “Do të luftojmë, e di sa e madhe është forca që na kërcënon, sa të mëdhenj dhe të fortë janë, por jam i sigurt se do të bëjmë më të mirën”.

Por asgjë nuk ndihmoi – rezoluta u miratua. 84 nga 193 shtete anëtare të OKB-së votuan pro rezolutës jodetyruese, 19 ishin kundër dhe 68 abstenuan.

Vuçiq është ai që lidh Serbinë dhe serbët me Rezolutën

Vuçiq, e po ashtu edhe “mediat e pavarura serbe”, e paraqitën rezultatin e seancës së Asamblesë së Përgjithshme si një fitore të madhe morale, duke numëruar ata që abstenuan dhe ata që ishin kundër – në të njëjtën kohë duke harruar të thonë se sipas rregullave e OKB-së, abstenimet thjesht nuk llogariten. Ka pasur abstenime për arsye të ndryshme, për shembull Emiratet e Bashkuara Arabe abstenuan, edhe pse përfaqësuesi i tyre tha se gjenocid në Srebrenicë ka ndodhur gjenocid.

Pas votimit, Vuçiq tha: “Njerëzit që deshën ta stigmatizojnë popullin serb dështuan dhe nuk do të kenë kurrë sukses”. Në X, kjo shkaktoi shumë reagim për zakonin e çuditshëm të festimit të betejave të humbura, por kjo nuk është gjëja më e rëndësishme.

E dini kush po e stigmatizon Serbinë dhe popullin serb në gjithë këtë? Pikërisht Aleksandar Vuçiq! Ajo që shumica e mediave serbe nuk e publikojnë është teksti i plotë i Rezolutës.

A e dini sa herë përmendet Serbia në atë rezolutë? Asnjëherë. A e dini sa herë përmenden serbët si popull në atë rezolutë? Asnjëherë. A e dini sa herë është përmendur përkatësia kombëtare e ndonjë individi në atë Rezolutë? Asnjëherë. Përmenden tre mbiemra – të kriminelëve të dënuar të luftës – Krstiq, Mlladiq dhe Karaxhiq, por nuk përmendet as përkarësia kombëtare e as shtetësia e tyre.

I vetmi gjenocid i provuar në luftërat në territorin e ish-Jugosllavisë

Teksti i referohet vendimit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë të 26 shkurtit 2007, me të cilin Gjykata konstatoi se aktet e kryera në Srebrenicë përbënin akte gjenocidi. Srebrenica është rasti i vetëm i gjenocidit në të gjithë serinë e luftërave në territorin e ish-Jugosllavisë. Në rastin e gjenocidit, është e nevojshme të vërtetohet qëllimi për të shkatërruar një pjesë ose të gjithë një nga katër grupet e mbrojtura: grupet kombëtare, etnike, fetare ose racore.

Vrasja, qoftë edhe e një grupi individësh, nuk përbën automatikisht gjenocid, por duhet vërtetuar ekzistenca e qëllimit për të shkatërruar, gjë që juridikisht është mjaft e vështirë. Në rastin e Srebrenicës, gjenocidi u vërtetua. Rezoluta e OKB-së thotë se “të paktën 8,372 jetë u humbën, mijëra u zhvendosën dhe familjet dhe komunitetet u shkatërruan” në Srebrenicë.

Për gjenocid u dënuan individët, jo shteti apo populli

Të dënuarit për krimin e gjenocidit kanë emrin dhe mbiemrin e tyre. Nuk u dënua as kombi dhe as shteti. Në rezolutë thuhet ndër të tjera se Asambleja e Përgjithshme:

“1.Vendos të shpallë 11 korrikun si Ditë Ndërkombëtare të Kujtimit dhe Përkujtimit të Gjenocidit në Srebrenicë në vitin 1995, e cila do të shënohet çdo vit.

2. Dënon pa rezerva çdo mohim të gjenocidit në Srebrenicë si një ngjarje historike dhe u bën thirrje vendeve anëtare të ruajnë faktet e vërtetuara, duke përfshirë përmes sistemeve të tyre arsimore duke zhvilluar programe të përshtatshme, gjithashtu si shenjë kujtimi, për të parandaluar mohimin dhe shtrembërimin dhe ndodhjen e gjenocidit në të ardhmen.

3. Gjithashtu dënon pa rezerva veprimet që lavdërojnë të dënuarit për krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe gjenocid nga gjykatat ndërkombëtare, përfshirë ata që janë përgjegjës për gjenocidin në Srebrenicë”.

Rezoluta nuk është kundër Serbisë. Rezoluta nuk është as kundër serbëve. Për më tepër, vetë Rezoluta thotë shprehimisht “se përgjegjësia penale sipas ligjit ndërkombëtar për krimin e gjenocidit është e individualizuar dhe nuk mund t’i atribuohet asnjë grupi apo komuniteti etnik, fetar apo tjetër në tërësi”. Por Rezoluta është e qartë – kriminelët e luftës nuk mund të dalin në rrugë dhe të festohen. Rezoluta është një kujtesë e përhershme se një krim i tmerrshëm ndodhi në Srebrenicë, një krim i kryer nga njerëz të veçantë.

Kjo është ajo që e shqetëson shumë Vuçiqin. Vuçiq është një njeri i asaj kohe dhe një nga nxitësit dhe zbatuesit e politikës së Serbisë së Madhe, një politikë që solli  mijëra vdekje dhe kaq shumë fatkeqësi në territorin e ish-Jugosllavisë. Me politikën e tij, ai bëri të pakënaqur shumë njerëz, përfshirë, natyrisht, Serbinë dhe serbët.

Biografia e një çetniku të evropianizuar

Le të kujtojmë. Aleksandar Vuçiq ka lindur në vitin 1970. Ai u bë anëtar i Partisë Radikale Serbe në vitin 1993, kur u zgjodh deputet i Kuvendit të Serbisë. Partia në fjalë është partia e dukës çetnik Vojisllav Sheshelj, e lidhur me njësinë paraushtarake “Shqiponjat e Bardha”. I riu Vuçiq u ngjit në shkallët e pushtetit dhe ndikimit – në vitin 1995 ai u bë sekretar i përgjithshëm i partisë.

Në të njëjtin 1995, në mars, Vuçiq vizitoi Glinën e atëhershme të okupuar, ku ai “u bë i famshëm” me një fjalim që ishte regjistruar siç duhet. Ai u premtoi të mbledhurve aty se Krajina dhe Glina serbe nuk do të jenë kurrë Kroaci dhe se qeveria e ustashëve nuk do të mund të shkojë më atje.

Kamerat e RTS-së kanë regjistruar fjalimin e të riut Vuçiq në Kuvendin e Jugosllavisë në vitin 1995: “Vritni një serb, do të vrasim njëqind muslimanë! Pra, bombardoni, vrisni një serb, ne do të vrasim njëqind muslimanë”, kërcënoi Aleksandar Vuçiq kur NATO kishte sulmuar pozicionet serbe në Bosnje dhe Hercegovinë. Ai i shqiptoi ato fjali më 20 korrik 1995, menjëherë pas gjenocidit në Srebrenicë.

Para disa vitesh u shfaq një video e Aleksandar Vuçiqit nga viti 1995, në pozicionet serbe mbi Sarajevë. Sheshelj erdhi për të vizituar formacionet paraushtarake serbe, në video shihet qartë se Vuçiqi është i armatosur, ashtu si ushtarët e tjerë në pozicionet mbi Sarajevën e shënjestruar.

Në mars të vitit 1998 zgjidhet ministër i Informimit në qeverinë e atëhershme serbe, ende në kohën e Millosheviqit. Ai u tërhoq për një kohë të shkurtër nga politika në vitin 2008, pas ndarjes midis Sheshelj dhe Nikolić, por shpejt u kthye në politikë dhe u bë sunduesi politik i Serbisë që kontrollon gjithçka, përfshirë mediat. Politikisht ai përpiqet të paraqitet si i moderuar dhe të paktën me fjalët e tij zgjedh rrugën evropiane të Serbisë.

Rezoluta ia kujton Vuçiqit së tepërmi rolin e tij të turpshëm në vitet ’90

Pikërisht formulimi i Rezolutës që thekson kujtesën e tmerreve të ndodhura dhe që individualizon krimin është ajo që Vuçiq nuk dëshiron të dëgjojë. I kujton periudhën në të cilën, kudo që shkoi, nxiste popullin dhe ngriti tensione dhe zbatoi politika që sollën aq shumë të këqija. Një politikë që përfundimisht e bëri Serbinë një vend të parëndësishëm, gjysmë të izoluar në Ballkan. Serbia, e cila në fund humbi një pjesë të territorit të saj pikërisht për shkak të politikave të zbatuara nga Vuçiq dhe të tjerë si ai.

Sigurisht, disa do të thonë se Vuçiq nuk ka qëlluar askënd, ai vetëm ka folur dhe ka treguar armën. Megjithatë, nëse e shikojmë kështu, as Hitleri nuk ka qëlluar drejtpërdrejt në askënd. Me përjashtim të atij episodi të fundit, në bunker.

Vuçiq është një e keqe politike e mbetur nga vitet ’90

Vuçiq është një e keqe politike e mbetur nga vitet ’90, një njeri i gatshëm të bëjë gjithçka për të mbajtur pushtetin, i gatshëm të sakrifikojë Serbinë dhe serbët për mbijetesën e tij politike. Një evropian i pastruar nga i cili shfaqet herë pas here imazhi i “vogëlushi të birrave” të dukës çetnik Sheshelj (sipas pamjevë të famshme ku Vuçiq u çon një arkë me birra mentorëve të tij politikë Vojislav Sheshelj dhe Tomislav Nikolić).

Është Vuçiq, me ndihmën e Dodikut dhe nja dy të tjerëve, ai që lidh drejtpërdrejt Serbinë si shtet dhe serbët si popull me këtë Rezolutë – një akt që shpreh qartë dhe qartë një gjë shumë të rëndësishme. Përgjegjësia, duke përfshirë përgjegjësinë për gjenocidin në luftë, është individuale, personale, jo kolektive. Prandaj tekstin origjinal të Rezolutës nuk do ta gjeni në portalet dhe mediat miqësore të Vuçiqit, do të gjeni vetëm interpretimet e tij se është një sulm tjetër ndaj Serbisë dhe serbëve, gjë që nuk është e vërtetë. Tekstin e Rezolutës ia bashkëngjisim këtij neni.

“Ne treguam se si ai lufton për Serbinë”, tha Vuçiq pas votimit në OKB. E cila, natyrisht, gjithashtu nuk është e vërtetë. Vuçiq është vetëm një çetnik i viteve të 90-ta, një njeri që me punën e tij politike, me fjalët dhe me nxitjet e tij u bëri shumë dëm të gjithëve në këtë zonë. Dhe që lufton vetëm për veten e tij.

Teksti i Rezolutës

Kombet e Bashkuara

Asambleja e Përgjithshme

20 maj 2024

Sesioni i shtatëdhjetë e tetë

Pika 14 e rendit të ditës

Shqipëria, Australia, Austria, Bangladeshi, Belgjika, Bosnja dhe Hercegovina, Bullgaria, Kanadaja, Kili, Kroacia, Danimarka, Estonia, Finlanda, Franca, Gjermania, Islanda, Irlanda, Italia, Jordania, Lihtenshtajni, Lituania, Luksemburgu, Malajzia, Ishujt Marshall , Holanda (Mbretëria), Zelanda e Re, Maqedonia e Veriut, Norvegjia, Polonia, Ruanda, Sllovenia, Suedia, Turqia, Mbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlanda e Veriut, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Vanuatu:* projekt-rezolutë e rishikuar

Dita Ndërkombëtare e Reflektimit dhe Përkujtimit të Gjenocidit në Srebrenicë në 1995

Asambleja e Përgjithshme,

Udhëhequr nga Karta e Kombeve të Bashkuara, Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut dhe Konventa për Parandalimin dhe Dënimin e Krimit të Gjenocidit,

Duke kujtuar rezolutën 819 (1993) të Këshillit të Sigurimit të 16 prillit 1993 që e shpall Srebrenicën zonë të sigurt, rezolutën 827 (1993) të 25 majit 1993 mbi themelimin e Gjykatës Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë dhe rezolutën 1966 (2010) të dhjetorit 1962 (2010) për krijimin e Mekanizmit Ndërkombëtar për Gjykatat e mbetura penale,

Duke kujtuar gjithashtu të gjitha vendimet e Gjykatës Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë, veçanërisht tetë që përmbajnë dënime për krimin e gjenocidit ndaj muslimanëve boshnjakë të kryer në Srebrenicë në vitin 1995, vendimi më domethënës i Dhomës së Apelit të Gjykatës së 19 prillit, 2004 (Prokurori kundër Krstiqit), aktgjykimi i Dhomës së Apelit të Mekanizmit Ndërkombëtar për Gjykatat e mbetura Penale i 8 qershorit 2021 (Prokurori kundër Mlladiqit) dhe aktgjykimi i Dhomës së Apelit të Mekanizmit i datës 20 mars 2019 (Prokurori v. Karaxhiq), si dhe aktgjykimi i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, i 26 shkurtit 2007, në të cilin Gjykata konstatoi se aktet e kryera në Srebrenicë përbëjnë akte gjenocidi,

Duke riafirmuar kundërshtimin e fortë ndaj mosndëshkimit të gjenocidit, krimeve kundër njerëzimit, krimeve të luftës ose shkeljeve të tjera të së drejtës ndërkombëtare humanitare dhe ligjit ndërkombëtar të të drejtave të njeriut, dhe duke theksuar në këtë kontekst përgjegjësinë e shteteve për t’i dhënë fund mosndëshkimit dhe, për këtë qëllim, për të hetuar dhe ndjekur penalisht tërësisht, në përputhje me detyrimet përkatëse ligjore ndërkombëtare dhe ligjin e brendshëm, personat përgjegjës për akte të tilla, me qëllim që të shmanget përsëritja e tyre dhe të arrihet paqe e qëndrueshme, drejtësia, e vërteta dhe pajtimi, për të cilat pjesëmarrja e viktimave dhe të mbijetuarve dhe anëtarëve të familjeve të tyre është e një rëndësie qendrore ,

Duke përshëndetur përparimin e rëndësishëm të bërë nga gjykatat ndërkombëtare në vitet e fundit në luftën kundër mosndëshkimit dhe sigurimin e përgjegjësisë për gjenocidin, krimet kundër njerëzimit, krimet e luftës dhe krimet e tjera të rënda të kryera përmes sistemit ndërkombëtar të drejtësisë penale,

Duke njohur në këtë kuptim kontributin e veçantë të Tribunalit Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë dhe duke theksuar rëndësinë e komunitetit ndërkombëtar për të qenë i gatshëm të marrë masa të përbashkëta përmes Këshillit të Sigurimit, në përputhje me Kartën, dhe në bazë të rasteve individuale në për të siguruar gjithashtu përgjegjësinë dhe parandalimin e gjenocidit,

Duke përsëritur se përgjegjësia penale sipas ligjit ndërkombëtar për krimin e gjenocidit është e individualizuar dhe nuk mund t’i atribuohet asnjë grupi apo komuniteti etnik, fetar apo tjetër në tërësi,

Duke marrë parasysh rolin e Këshilltarëve Specialë të Sekretarit të Përgjithshëm për Parandalimin e Gjenocidit dhe Përgjegjësinë për Mbrojtjen, dhe duke vënë në dukje rëndësinë e raportimit të rregullt për shkeljet e të drejtave të njeriut dhe të drejtës ndërkombëtare humanitare, si dhe për gjuhën e urrejtjes dhe nxitjen për ngritjen e hershme ndërgjegjësimi për gjenocidin e mundshëm,

Duke vënë në dukje se ndjekja penale e personave përgjegjës për gjenocidin dhe krimet e tjera ndërkombëtare në sistemet gjyqësore kombëtare, duke përfshirë Gjykatën e Bosnjë-Hercegovinës dhe Tribunalin Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë, si dhe Mekanizmin Ndërkombëtar për Gjykatat e mbetura penale, është thelbësore për procesi i pajtimit kombëtar dhe ndërtimit të besimit dhe për rindërtimin dhe ruajtjen e paqes në Bosnje dhe Hercegovinë, dhe duke pranuar se bashkëpunimi i fortë rajonal ndërmjet zyrave të prokurorive kombëtare është thelbësor për promovimin e paqes, drejtësisë, së vërtetës dhe pajtimit midis vendeve në rajon,

Duke përsëritur angazhimin e padiskutueshëm për ruajtjen e stabilitetit dhe promovimin e unitetit në diversitet në Bosnje dhe Hercegovinë,

Duke vënë në dukje se viti 2025 do të shënojë tridhjetëvjetorin e gjenocidit të Srebrenicës, në të cilin humbën jetën të paktën 8,372, mijëra u zhvendosën dhe familjet dhe komunitetet u shkatërruan,

1. Vendos ta shpallë 11 korrikun Ditë Ndërkombëtare të Reflektimit dhe Përkujtimit të Gjenocidit të Vitit 1995 në Srebrenicë, që do të shënohet çdo vit;

2. Dënon pa rezerva çdo mohim të gjenocidit të Srebrenicës si një ngjarje historike dhe u bën thirrje shteteve anëtare që t’i ruajnë faktet e vërtetuara, duke përfshirë përmes sistemeve të tyre arsimore [dhe] duke zhvilluar programe të përshtatshme drejt parandalimit të mohimit dhe shtrembërimit të gjenocidit, si dhe përsëritjes së tij në të ardhmen.

3. Gjithashtu dënon pa rezerva veprimet që i madhërojnë të dënuarit për krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe gjenocid nga gjykatat ndërkombëtare, përfshirë ata që janë përgjegjës për gjenocidin e Srebrenicës;

4. Thekson rëndësinë e përfundimit të procesit të gjetjes dhe identifikimit të viktimave të mbetura të gjenocidit në Srebrenicë dhe varrimin e dinjitetshëm të tyre, si dhe bën thirrje për ndjekjen e vazhdueshme të atyre autorë të gjenocidit në Srebrenicë, që nuk janë përballur ende me drejtësinë;

5. U bën thirrje të gjitha shteteve që t’iu përmbahen plotësisht detyrimeve të tyre sipas Konventës për Parandalimin dhe Ndëshkimin e Krimit të Gjenocidit, dhe të drejtës ndërkombëtare zakonore për parandalimin dhe ndëshkimin e gjenocidit, duke i pasur parasysh vendimet përkatëse të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë;

6. Kërkon nga sekretari i përgjithshëm të krijojë një program informimi të titulluar “Gjenocidi i Srebrenicës dhe Kombet e Bashkuara”, duke i filluar aktivitetet e tij me përgatitjet për përvjetorin e tridhjetë në vitin 2025, dhe gjithashtu i kërkon sekretarit të përgjithshëm që ta sjellë rezolutën aktuale në vëmendjen e të gjitha shteteve anëtare, organizatave të sistemit të Kombeve të Bashkuara dhe organizatave të shoqërisë civile, që ta respektojnë siç duhet;

7. I fton të gjitha shtetet anëtare, organizatat e sistemit të Kombeve të Bashkuara, organizatat tjera ndërkombëtare e rajonale dhe shoqërinë civile, përfshirë organizatat joqeveritare, institucionet akademike dhe palët e tjera relevante, që ta respektojnë Ditën Ndërkombëtare, duke përfshirë rite dhe aktivitete të veçanta në kujtim dhe nder të viktimave të gjenocidit të vitit 1995 në Srebrenicë, si dhe edukim të duhur dhe aktivitete për ndërgjegjësimin e publikut.