Presidenti i Kazakistanit Kasim-Jomart Tokayev kohët e fundit u ul në skenën kryesore të Forumit Ekonomik Ndërkombëtar në Shën Petersburg, i vendosur midis homologut të tij rus Vladimir Putin dhe Margarita Simonyan, kreut të rrjetit televiziv rus RT të financuar nga Kremlini, i cili është nën sanksionet perëndimore.
Simonjan e pyeti udhëheqësin kazak për “pashmangshmërinë” dhe “ligjshmërinë” e asaj që Kremlini e quajti “operacion special” në Ukrainë, konflikti më i madh i armatosur në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore.
“Ka mendime të ndryshme rreth kësaj,” filloi diplomatikisht Tokayev.
Ai foli për rreth dy minuta për të drejtën ndërkombëtare, Kartën e OKB-së dhe “papajtueshmërinë” e së drejtës për integritet territorial dhe vetëvendosje.
“Nëse e drejta e vetëvendosjes fillon të ushtrohet anembanë botës, në vend të 193 vendeve që janë aktualisht anëtarë të OKB-së, do të kemi mbi 600. Sigurisht, ky do të ishte kaos,” tha Tokajev.
Zemërimi në Kremlin dhe kërcënimi i pushtimit
Dhe më pas, ai tha diçka që devijonte nga “partneriteti strategjik” post-sovjetik i Kazakistanit me Rusinë.
“Kjo është arsyeja pse ne nuk do të njohim Tajvanin, Kosovën, (dy rajone të shkëputura gjeorgjiane), Osetinë e Jugut dhe Abkhazinë,” tha ai me një buzëqeshje të lehtë.
“Natyrisht, i njëjti parim do të zbatohet për kuazi-shtetet, siç janë, sipas mendimit tonë, Lugansku dhe Donetsku, dy republika të vetëshpallura të pavarura në territorin e Ukrainës”, shtoi ai.
Të dy rajonet u ndanë nga Ukraina në vitin 2014, me ndihmën ushtarake dhe financiare të Moskës, në një luftë që mori më shumë se 13,000 jetë dhe shpërnguli miliona.
Kremlini njohu pavarësinë e dy rajoneve tetë vjet më vonë, dy ditë përpara se të pushtonte Ukrainën.
Ndaj, fjalët e Tokayevit zemëruan shumë në Kremlin.
Deputeti rus Konstantin Zatulin thotë se Tokayev “sfidoi” Putinin dhe la të kuptohet se Moska mund të pushtojë rajonet veriore të Kazakistanit, ku popullsia ruse është e madhe.
“Ka shumë qytete me popullsi shumicë ruse, të cilat nuk kanë shumë të përbashkëta me Kazakistanin,” tha Zatulin për Radio Moskën.
“Do të doja që Astana (emri i vjetër i kryeqytetit të Kazakistanit Nur-Sulltan) të mos harrojë se në marrëdhëniet me miqtë dhe partnerët ne nuk ngremë çështje territoriale dhe nuk debatojmë. Me të tjerët, si Ukraina, gjithçka është e mundur,” shtoi ai.
“Dhe aleatët e tmerruar nga mizoria e Rusisë”
Shumë në Ukrainë e përshkruan performancën e Tokayevit si të guximshme, si një deklaratë që shënon fillimin e muzgut të blloqeve politike, ekonomike dhe ushtarake të udhëhequra nga Moska në ish-BRSS, e cila përfshin Kazakistanin.
“Kiev vuri re guximin e Tokayevit, i cili tha diçka të tillë para Putinit,” tha Alexei Kushch, një analist nga Kievi.
Ai pretendon se lufta ruso-ukrainase, si dhe krimet e kryera nga ushtarët rusë në Ukrainë, do të rezultojnë në humbjen e ndikimit të Moskës në Kazakistan dhe katër republikat e mbetura në Azi që dolën nga rënia e BRSS.
“Mizoria ndaj kafshëve të perandorisë (ruse) në tokën ukrainase ka tmerruar edhe aleatët tradicionalë rusë,” shtoi ai.
Kazakistani kryesisht mysliman dhe i pasur me burime, me më shumë se 65 milionë banorë, ndodhet në mënyrë strategjike midis Rusisë, Kinës dhe Afganistanit.
Kina dhe Turqia do të mbushin boshllëkun rus derisa “ultësirat e buta ruse nga Uralet në Altai nuk do të jenë më oborri i ish-perandorisë,” tha Kushch.
Komentet e Zatulin nuk janë të parat që përdoren nga politikanët rusë kur vunë në dyshim ekzistencën e Kazakistanit.
Menjëherë pas aneksimit të Krimesë nga Rusia në vitin 2014, Putin tha se presidenti i parë i Kazakistanit, Nursultan Nazarbayev, “krijoi një shtet në një territor ku nuk kishte kurrë një shtet”.
“Kazakët nuk kanë pasur kurrë shtet. Ai e krijoi atë”, tha Putin.
Gjashtë vjet më vonë, një tjetër ligjvënës rus foli, duke thënë se ekzistenca e Kazakistanit nuk ishte gjë tjetër veçse një “dhuratë” nga Moska.
“Kazakistani nuk ka ekzistuar kurrë, është një dhuratë nga Moska”
“Kazakistani thjesht nuk ekzistonte. Pjesa veriore e vendit ishte e pabanuar”, tha Vjecheslav Nikonov, përfaqësues i Rusisë së Bashkuar. Dhe, në fakt, territori i Kazakistanit është një dhuratë e madhe nga Rusia dhe Bashkimi Sovjetik.
Deklaratat e Nikonovit tingëlluan edhe më keq nëse marrim parasysh rrënjët e tij. Gjyshi i tij, Vyacheslav Molotov, ishte ministër i Jashtëm i BRSS, i cili në vitin 1939 nënshkroi një pakt me Gjermaninë naziste për ndarjen e Polonisë, duke i hapur kështu rrugën Luftës së Dytë Botërore.
“Askush jashtë vendit nuk ia dha këtë territor si dhuratë kazakistanëve,” iu përgjigj Tokayev ndaj këtyre pretendimeve në janar 2021.
Kur foli për themeluesit e asaj që më vonë do të bëhej Kazakistan, ai përmendi Attilan dhe Genghis Khan.
Në atë kohë, Tokayev shihej gjerësisht si një figurë e zgjedhur nga paraardhësi i tij Nazarbayev, i cili dha dorëheqjen në vitin 2019, por klani i të cilit ruajti ndikimin në vendin e pasur me naftë.
Një vit më vonë, Tokayev kërkoi ndihmën e Moskës për të shtypur protestat më të mëdha në Kazakistan në epokën post-sovjetike, një forcë e aleancës në të cilën gjashtë ish-republikat sovjetike udhëhiqen nga Rusia.
Trupat erdhën në Kazakistan dhe ndihmuan në vendosjen e paqes, e cila u interpretua si një simbol i rikthimit të fuqisë së Moskës në territorin e ish-BRSS.
Por disa në Kazakistan i kanë interpretuar ndryshe deklaratat e Tokayevit, si një spektakël i realizuar mirë që synon të shpërqendrojë Perëndimin.
“Kjo nuk është gjë tjetër veçse një lojë që synon shmangien e sanksioneve ndaj Kazakistanit,” tha një biznesmen në kushte anonimiteti.
“Ka shumë rusë që kanë hapur zyra dhe kanë biznese në të gjithë Kazakistanin për të shmangur sanksionet,” shtoi ai.
