Viktor Bout ka qenë shumë gjëra në jetën e tij të pamatur. Ish-oficer, tregtar, lehtësues për gjetje kontaktesh, tregtar global armësh dhe, siç pretendonte shpesh, “transportues” mallrash.
Tani ai është në qendër të shkëmbimit me dy amerikanët e arrestuar nga Moska, basketbollistja Brittney Griner dhe ish-marinsi Paul Whelan. Një shkëmbim që u përfundua më 8 dhjetor – por vetëm pjesërisht, sepse Whelan mbetet në duart ruse.
Bout, njeriu i momentit, është i mbështjellë nga mjegulla e luftës, nga paqartësia e atyre që duhet të luajnë në shumë tavolina, përfshirë edhe atë të Djallit.
I lindur 55 vjet më parë – data e paqartë -, ndoshta me origjinë nga Taxhikistani, por nuk përjashtohet as lidhje ukrainase, është një “djalosh” i Ushtrisë së Kuqe ku ka shërbyer duke arritur gradën kolonel, specialist i gjuhëve të huaja.
Në fakt, ai flet një duzinë, një dhuratë e shkëlqyer nëse duhet të veproni nga Afrika në Amerikën e Jugut.
Sepse sapo u zhvesh nga uniforma, Bout filloi biznesin me një linjë të vogël ajrore duke përdorur Antonov, më pas ai zgjeroi horizontet e tij duke vendosur marrëdhënie fitimprurëse me libianët e Gaddafit, presidentët, udhëheqësit rebelë, muxhahedinët afganë të Masudit legjendar, këdo që kishte nevojë për municion lëvizës, topa, bomba por edhe ushqime, produkte civile legale e të tjera.
Ajo që ndodh është që armiqtë mund të përplasen me njëri-tjetrin pa u goditur. Agjencitë e inteligjencës perëndimore përdorin trafikantin, emirët sunitë i ofruan pista nga të cilat janë ngritur ngarkesa të mëdha. Në shumë raste avioni i Bout përfaqësonte zgjidhjen më të shpejtë dhe më të përshtatshme nga të gjitha këndvështrimet.
Viktori ka lëvizur prej vitesh materiale, por sipas SHBA-ve, ai ka mbështetur edhe aktivitetet e shërbimeve sekrete ruse. Në një fushë ku të gjithë bënin para.
Agjencitë ruse të inteligjencës “kanë trashëguar nga ish-sovjetikët K.G.B. një kulturë që ua bën të qartë agjentëve të saj – ne do t’ju kthejmë”. Kjo lloj besnikërie është vërtet e rëndësishme kur prisni që njerëzit ta vënë veten në rrezik potencial.
Njohuri, ekuilibri fuqie, shkathtësi, mendjemprehtësi, pragmatizëm, cinizëm. Figura e tij është rritur deri në atë pikë sa të rrëfehet në filma dhe libra. Shenjtërim “spektakolar” i ngjashëm me atë të padrinove të mëdhenj të drogës apo bosëve meksikanë.
Një simbol negativ, por gjithmonë një simbol dhe për më tepër në qendër të shumë operacioneve operacionesh qofshin reale apo të supozuar.
Kështu ai u bë një objektiv me vlera të larta për drejtësinë amerikane, e cila me durim krijoi kushtet për një kurth të nisur në Bangkok në vitin 2008. Tajlandezët bashkëpunuan, e arrestuan dhe pavarësisht presionit nga Rusia e dorëzuan në Uashington.
Akuza zyrtare ndaj tij është ajo e një furnizimi të mundshëm me armë për guerilët marksist kolumbianë të FARC. Agjentët e DEA u paraqitën si përfaqësues të fraksionit të gatshëm për të blerë sisteme të sofistikuara. Ai e hëngri karremin. Një gabim i rëndë, sepse një gjykatë amerikane do ta dënojë me 25 vjet, për t’u vuajtur në një burg në Illinois.
Megjithatë, Moska nuk e ka harruar kurrë. Ata e mbrojtën dhe e festuan duke organizuar një ekspozitë të pikturave të tij. Po, sepse piktura së bashku me muzikën klasike është një nga hobi të tij.
Kremlini argumentoi se aktakuza e tij ishte një dredhi politike kundër një sipërmarrësi të lirë. Dhe për një kohë të gjatë ai kërkoi mënyra të ndryshme për ta nxjerrë jashtë, por veprimet rezultuan – për vite me radhë – në asgjë.
Shtetet e Bashkuara nuk ishin të gatshme të linin dikë të këtij kalibri. Më pas shpërtheu kriza ukrainase dhe rusët përdorën teknikën “iraniane”, e cila konsiston në marrjen e pengjeve perëndimorë për t’u shkëmbyer. Kështu u hap një çarje në murin e burgut. Virtuale së pari. Tani, e vërtetë.
Në intervista me gazetarët, Bout ka mohuar vazhdimisht akuzat se ka punuar për agjencitë ruse të inteligjencës. Por Mark Galeotti, një ekspert në shërbimet e sigurisë ruse, tha se kishte shenja të forta – arsimimi i Bout, rrjetet e tij sociale dhe profesionale dhe aftësitë e tij logjistike – se ai është anëtar, ose të paktën kishte bashkëpunim të ngushtë me ushtrinë ruse dhe agjencinë e inteligjencës, të njohur si G.R.U.
OKB-ja e emëroi atë si bashkëpunëtor të ish-presidentit të Liberisë Charles Taylor – i cili u dënua në vitin 2012 me akuzat për ndihmë dhe nxitje për krime lufte gjatë luftës civile në Sierra Leone.
“(Bout është një) biznesmen, tregtar dhe transportues i armëve dhe mineraleve (i cili) mbështeti regjimin e ish-presidentit Taylor në (një) përpjekje për të destabilizuar Sierra Leone-n dhe për të fituar akses të paligjshëm në diamante”, thuhet në dokumentet e OKB-së.
Raportet e mediave në Lindjen e Mesme pretendojnë se ai ishte korrier i armëve për Al-Kaedën dhe Talibanët.
Në 2003 ministri britanik i Ministrisë së Jashtme, Peter Hain shpiku pseudonimin “Tregtari i Vdekjes”.
Pasi lexoi një raport të vitit 2003 për të, Hain pati thënë: “Bout është tregtari kryesor i vdekjes, i cili është kanali kryesor për avionët dhe rrugët e furnizimit që marrin armë… nga Evropa Lindore, kryesisht Bullgaria, Moldavia dhe Ukraina në Liberi dhe Angola”.
Bout u bë famëkeq në mesin e zyrtarëve të inteligjencës amerikane pasi i shmangej kapjes për vite me radhë. Veprat e tij ndihmuan në frymëzimin e një filmi të vitit 2005, “Lord of War”, ku luajti Nicolas Cage luajti rolin e Bout.
Andrei Soldatov, një gazetar rus dhe ekspert për shërbimet e sigurisë, i cili është një anëtar i lartë në Qendrën për Analizën e Politikave Evropiane, tha se ndërsa Bout kishte qenë profili më i lartë i burgosur rus në Amerikë, kishte shumë më tepër rusë në burgjet e SHBA-së, veçanërisht për hakerim.
Autoritetet ruse, tha Soldatov, mësuan se si të “krijonin banka pengjesh” në fillim të viteve 2000 gjatë një lufte brutale me rajonin separatist të Çeçenisë, menjëherë pasi Presidenti Vladimir Putin erdhi në pushtet.
“Ishte një mësim që ata kurrë nuk e harruan”, tha Soldatov. Duke iu referuar agjencive ruse të sigurisë, ai tha: “Ka kuptim të plotë, nga këndvështrimi i tyre, të bëjmë të njëjtën gjë me SHBA-në”.
