Baku njoftoi, edhe pse më pas u tërhoq pjesërisht, se do të ndërmarrë hapa për t’i fshirë ato që ai i quan “gjurmë fiktive” të trashëgimisë armene.
Bëhet fjalë për disa copëza arti në kishat që ndodhen në rajonin Nagorno Karabak – tani nën kontrollin e Azerbajxhanit.
Manastiri Dadivank (fotografia më lart) është një nga shumë lokacione të krishtera, të cilat janë rimarrë nga Azerbajxhani gjatë luftës me forcat etnike armene për kontrollin e Nagorno Karabakut, në vitin 2020. Dadivank aktualisht është nën kontrollin e paqeruajtësve rusë brenda territorit të Azerbajxhanit.
Më 3 shkurt, Ministria e Kulturës e Azerbajxhanit shkaktoi zemërim, kur njoftoi se ka krijuar një komitet “për të hequr gjurmët fiktive të shkruara nga armenët në tempujt fetarë shqiptarë”, në zonat e rimarra nga azerbajxhanasit.
Në një postim në Twitter, Komisioni i SHBA-së për Lirinë Ndërkombëtare Fetare tha se është “thellësisht i shqetësuar nga planet e Azerbajxhanit për të hequr mbishkrimet apostolike armene nga kishat”.
“Ne i bëjmë thirrje Qeverisë që t’i ruajë dhe mbrojë vendet e lutjeve dhe objektet e tjera fetare dhe kulturore”, tha ky komision.
Zyrtarët e Azerbajxhanit vazhdimisht kanë përsëritur se monumentet antike në rajonin e Nagorno Karabakut janë me origjinë shqiptare kaukaziane e jo armene dhe se veprat e artit, si guri më lart, janë “falsifikime”.
Kur presidenti i Azerbajxhanit, Ilham Aliyev, vizitoi kishën në mars të vitit 2021, ai e mohoi shkrimin armen në hyrje.
“Të gjitha këto mbishkrime janë të rreme”, tha Aliyev.
“Ato janë shkruar më vonë”, duke sugjeruar se kisha ka origjinë shqiptare kaukaziane.
Historianët thonë se fiset e krishtera shqiptare kanë jetuar në një zonë të Azerbajxhanit të sotëm. Mbreti i tyre i fundit është vrarë më 822.
Në vitet 1950, akademiku kontrovers azerbajxhanas, Ziya Bunyadov, për herë të parë nxori teorinë se kishat e lashta në Nagorno Karabak janë ndërtuar nga fise të zhdukura shqiptare dhe jo nga armenët. Ky pretendim është mbështetur gjithnjë e më shumë viteve të fundit nga zyrtarët e Azerbajxhanit.
Pretendimi për origjinën shqiptare është trajtuar gjerësisht nga studiuesit ndërkombëtarë.
Thomas de Waal, ekspert britanik për Kaukazin, i cilëson pretendimet e Azerbajxhanit si “mjaft të çuditshme” dhe thotë se argumenti “ka nëntekstin e fortë politik” se armenët “nuk kanë pasur pretendime [ndaj Nagorno Karabakut]”.
Bunyadov qëndron pas një artikulli famëkeq, në të cilin ka pretenduar se armenët kanë sajuar një masakër të armenëve, më 1988, për të përdhosur Azerbajxhanin.
Pas njoftimit të 3 shkurtit nga ministri i Kulturës i Azerbajxhanit se është ngritur një grup punues për “rindërtimin e tempujve të armenizuar shqiptarë”, Ministria e Kulturës doli me një përgjigje ndaj raportimit të, siç tha, “mediave të huaja të njëanshme”.
Deklarata e 7 shkurtit dukej si një zmbrapsje e pjesshme. Sipas saj, grupi punues pritet t’i nxjerrë në dukje të gjitha “falsifikimet” e monumenteve në territorin e rimarrë, të cilat më pas “do t’i paraqiten komunitetit ndërkombëtar”.
Një vendim i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, i lëshuar në dhjetor të vitit 2021 mbi një rast të ngritur nga Armenia, thotë se Azerbajxhani “duhet t’i marrë të gjitha masat e nevojshme për të parandaluar dhe ndëshkuar aktet e vandalizmit dhe përdhosjes, që prekin trashëgiminë kulturore armene” në territoret e rimarra.
Por, ka frikë se, pas fshirjes së trashëgimisë armene nga enklava azerbajxhanase Naksivan, Azerbajxhani do të vazhdojë me zhdukjen e trashëgimisë kulturore armene në zonat e rimarra.
Analistët thonë se Azerbajxhani ka rritur ndikimin në Perëndim, për shkak të tensioneve të tij me Moskën, e cila ka rrezik të pushtojë Ukrainën.
Nga frika se Rusia mund të kufizojë rrjedhën e gazit në Bashkimin Evropian, si pasojë e tensioneve me Ukrainën, komisionarja evropiane e Energjisë, Kadri Simson, ka qëndruar në Baku më 4 shkurt.
Pas takimit, Simson përshëndeti lidhjet “e forta dypalëshe” me vendin autoritar, ndërsa presidenti i Azerbajxhanit, Aliyev, shpalli një “fazë të re” të partneritetit me BE-në.
