Në qytetin e Kuçovës, qytet i njohur dikur si Qyteti Stalin, NATO po modernizon një bazë ajrore për të përmirësuar aftësitë e aleancës në Ballkanin Perëndimor, një rajon ku Rusia duket se po e shtrinë ndikimin e saj.
NATO po shpenzon 50 milionë euro (56 milion dollarë) për të rinovuar bazën gjashtë dekadëshe, duke çimentuar më tej themelin e saj në një pjesë të Evropës të shkatërruar nga luftërat dy dekada më parë siç shkruan The Wall Street Journal.
Aleanca gjithashtu synon të projektojë fuqinë nga këtu në Detet Mesdhe dhe në Detin e Zi, ku Rusia ka vendosur anije të përfshira në konfliktet e saj në Ukrainë dhe Siri.
Ndërsa Perëndimi shpesh ka luftuar për të kundërshtuar ndërhyrjet politike të Rusisë dhe angazhimet e huaja ushtarake, NATO ka mbikëqyrur ndërhyrjen e Rusisë në Ballkanin Perëndimor vitet e fundit. Shqipëria u bashkua me aleancën ushtarake në vitin 2009, dhe fqinji i saj verior Mali i Zi u pranua në vitin 2017 pas asaj që qeveria atje e quajti një përpjekje për grusht-shtet të sponsorizuar nga Rusia.
Maqedonia e Veriut, në lindje të Shqipërisë, është afër bashkimit pas zgjidhjes së një mosmarrëveshje emërtimi me Greqinë pavarësisht kundërshtimit nga Rusia. Serbia, e cila është aleati më i ngushtë i Moskës në rajon, ka thelluar bashkëpunimin me NATO-n.
SHBA e përdori NATO-n për të tërhequr vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore në orbitën e Perëndimit pas rënies së komunizmit, duke ofruar anëtarësim për vende të tilla si Polonia dhe Rumania, disa vjet para se ato të bëhen anëtare të Bashkimit Evropian. Aleanca po luan një rol të ngjashëm tani në Ballkan, ku anëtarësimi në NATO, së bashku me investimet dhe tregtinë evropiane, ka thelluar lidhjet me Perëndimin.
Në të njëjtën kohë, anëtarësimi në Bashkimin Evropian është bërë një perspektivë më e largët për Shqipërinë dhe disa nga fqinjët e saj, për shkak të problemeve të brendshme të bllokut dhe kritikave nga disa zyrtarë evropianë se vendet mbeten në mosfunksionim dhe me një shkallë të lartë të krimit në vendet e tyre.
Presidenti francez Emmanuel Macron, i dha një goditje rajonit në tetor duke bllokuar fillimin e bisedimeve për anëtarësimin në BE për Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, duke argumentuar se thellimi i integrimit midis anëtarëve aktualë të Bashkimit Evropian është më i rëndësishëm sesa zgjerimi i bllokut.
Ndërkohë, NATO-ja po forcon lidhjet në rajon. Në një vizitë në Pentagon të realizuar në prill, Ministrja shqiptare e Mbrojtjes, Olta Xhaçka, përshëndeti rëndësinë e zhvillimit të bazës ajrore të Kuçovës në një zonë që “është bërë një pikë e nxehtë e rivaliteteve gjeopolitike dhe ka qenë dëshmitare e një përpjekje shumë të koordinuar për të minuar sigurinë dhe stabilitetin”.
Shqipëria, një komb me shumicë myslimane me afro 2.9 milionë njerëz, ishte për dekada një diktaturë komuniste aleate me Bashkimin Sovjetik dhe më vonë Kinën. Baza në Kuçovë, e ndërtuar në vitet e 50-ta me ndihmën sovjetike, strehonte një pjesë të forcës ajrore të madhe të Shqipërisë, të furnizuar me aeroplanët e luftës të ndërtuara nga aleatët e saj komunistë.
Diktatori i gjatë Enver Hoxha e çoi vendin në izolim, duke u grindur së pari me patronët në Moskë pastaj në Pekin dhe duke ndërtuar dhjetëra mijëra bunkerë për t’u mbrojtur nga pushtimet e fqinje, NATO dhe madje edhe Bashkimi Sovjetik. Komunizmi ra në fillimin e viteve të 90-ta dhe Shqipëria tani është fuqimisht pro-amerikane.
Disa mbetje të forcave ajrore të epokës komuniste të Shqipërisë – një duzinë MiG-a të sovjetikëve dhe kinezëve të ndërtuar – janë të ndryshkur në Kuçovë. Mjeti fluturues i vetëm për Shqipërinë tashmë janë helikopterët, dhe qielli i saj mbrohet nga aeroplanët italianë dhe grekë.
Majori Arqile Olldashi, komandanti i bazës, tha se vendasit ishin të kënaqur në nëntor kur dy avionë transporti ushtarak C-130 arritën në Kuçovë për stërvitjet e forcave speciale të SHBA-së dhe ato shqiptare.
Përmirësimet e planifikuara në bazë përfshijnë rivendosjen e pistës, përmirësimin e kullës së kontrollit dhe ndërtimin e objekteve të reja të ruajtjes së karburantit dhe municioneve. Modernizimi do ta sjellë Kuçovën në standardet e NATO-s dhe do ta shndërrojë atë në një bazë operative për rimbushje me karburant dhe rimbushje të municioneve, por asnjë aeroplanë i NATO-s duket se nuk do të vendoset atje përgjithmonë.
“Përmirësimi i bazës ajrore të Kuçovës do t’i japë aleancës një strukturë të rëndësishme strategjike në Ballkanin Perëndimor”, tha zëvendës zëdhënësi i NATO-s, Piers Cazalet.
SHBA po ndihmojnë Shqipërinë të përmirësojë ushtrinë e saj, duke transferuar tre helikopterë Black Hawk dhe 37 automjete të blinduara rëndë.
Ndërsa Macron tha se nuk po mbyll derën e anëtarësimeve të reja të mundshme, kritikët thonë se qëndrimi i tij mund të ndalojë zgjerimin për dekada. Ministri i Jashtëm i Shqipërisë, Gent Cakaj, shkroi në Twitter në tetor se vonesat e mëtejshme mund të “dëmtojnë besueshmërinë e Bashkimit Evropian dhe të rrezikojnë forcimin e rivalëve strategjikë” në rajon, të cilat përfshijnë Rusinë dhe Kinën. Megjithatë, një largim nga BE duket se nuk ka gjasa.
“Ballkani perëndimor ka zgjedhur të jetë pjesë e BE”, tha Majlinda Bregu, sekretare e përgjithshme e Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal të sponsorizuar nga BE, i cili promovon bashkëpunimin në Evropën Juglindore.
BE-ja përbënte 72% të tregtisë totale në Ballkanin Perëndimor në vitin 2018, krahasuar me 6% që e kishte Kina dhe 5% Rusia, sipas të dhënave të BE-së.
Moska dëshiron t’i mbajë vendet e rajonit jashtë NATO-s dhe BE-së. Presidenti Vladimir Putin e quajti zgjerimin e aleancës ushtarake “një relike të Luftës së Ftohtë” përpara një vizite në janar në 2019 në Serbi . “Kjo nuk çon në forcimin e stabilitetit, por në një ulje të besimit dhe rritje të tensionit në Evropë”, tha ai.
