Situata aktuale në Republikën Srpska (RS) shkakton shqetësim te përfaqësuesit politikë të boshnjakëve dhe kroatëve, të cilët konsiderojnë se autoritetet e RS-së vazhdojnë me minimin e shtetit dhe diskriminimin, pavarësisht sanksioneve të Shteteve të Bashkuara të Amerikës (SHBA). Sanksionet janë vendosur kundër individëve dhe institucioneve për shkak të kërcënimeve të tyre ndaj Marrëveshjes së Paqes së Dayton-it, integritetit dhe sovranitetit të Bosnjë dhe Hercegovinës.
Një shembull i kësaj, sipas tyre, është propozimi i fundit për një ligj që minon shtetin, i cili është propozuar nga kryetari i Kuvendit të RS-së, Nenad Stevandiq, në emër të partive në pushtet. Propozimi parashikon që në fillim të seancës së parlamentit të entitetit mund të luhet himni i Serbisë “Bozhe pravde”. Përpara dhe brenda ndërtesës së Kuvendit do të mund të valëvitet flamuri i Serbisë me stemën e Nemanjiqëve.
Gjithashtu do të lejohen flamujt dhe himnet e Rusisë, Bjellorusisë dhe shteteve të tjera në të gjitha institucionet në RS deri në nivelin komunal. Mjafton që të ekzistojë një “trashëgimi e përbashkët historike, kulturore dhe tradicionale” e ndonjë prej popujve me atë shtet të huaj.
Stevandiq, që është gjithashtu kryetar i partisë Ujedinjena Srpska, është nën sanksione të SHBA-ve që nga korriku i vitit të kaluar për shkak të kërcënimeve ndaj Marrëveshjes së Paqes së Dayton-it, integritetit dhe sovranitetit të Bosnjë dhe Hercegovinës.
Stevandiq ka propozuar ndryshimet e ligjit pavarësisht vendimit të mëparshëm të Gjykatës Kushtetuese të Bosnjë dhe Hercegovinës, që boshnjakët dhe kroatët nuk mund të identifikohen me këtë.
Kuvendi pritet të shprehet për ndryshimet e propozuara në Ligjin për përdorimin e flamurit, stemës dhe himnit të RS-së në seancën e tij më 2 korrik.
Flamuri zyrtar shtetëror i Bosnjë dhe Hercegovinës nuk mund të gjendet në ose brenda ndërtesave të institucioneve në RS, dhe himni shtetëror luhet vetëm në fillim të seancave të parlamentit shtetëror.
Shmangia e vendimit të Gjykatës Kushtetuese të Bosnjës dhe Hercegovinës
Nenad Stevandiq tha për Radio Slobodna Evropa (RSE) se kanë “gjetur një mënyrë që të mos e kontestojnë dot gjykatat”, duke iu referuar mundësisë që Gjykata Kushtetuese e BiH-së të anulonte përdorimin e flamurit, stemës dhe himnit të Serbisë apo Rusisë në institucionet e RS-së.
Propozimi për Ndryshimin e Ligjit për Përdorimin e Flamurit dhe Stemës së RS-së
Sipas Nenad Stevandiq, nuk do të ndryshohet flamuri aktual i RS-së, që nga vendimi i vitit 2006 është pa ndonjë stemë, dhe himni i entitetit “Moja Republika”, i legalizuar në vitin 2008. Propozimi i ndryshimit të ligjit parashikon:
“Së bashku me ngritjen e flamurit dhe stemës së Republikës Srpska dhe intonimin e himnit të Republikës Srpska, mund të ngrihen flamujt dhe stemat dhe të intonohen himnet e shteteve të huaja me të cilat Republika Srpska ka nënshkruar Marrëveshje për vendosjen e marrëdhënieve speciale paralele, ose të shteteve me të cilat disa ose të gjithë popujt konstituivë ose të tjerët ose qytetarët në Republikën Srpska kanë trashëgimi të përbashkët historike, kulturore dhe tradicionale.”
Stevandiq theksoi se përdorimi i flamurit dhe himnit të Serbisë nuk do të jetë i detyrueshëm, por kushdo që dëshiron do të mund t’i vendosë ku të dojë. Ai tha se propozimi nuk synon vetëm himnin “Bože pravde”, por është i qartë se kjo është për “Bože pravde” dhe stemën e Nemanjiqëve, dhe se kjo nuk nënvleftëson trashëgiminë e boshnjakëve dhe kroatëve.
Reagimet nga përfaqësuesit e boshnjakëve dhe kroatëve
Alija Tabakoviq, delegat në Klubin e Boshnjakëve në Këshillin e Popullit të Kuvendit të RS-së, e cilësoi këtë propozim si një politikë që pasqyron narrativat e kriminelëve të dënuar të luftës si Radovan Karadžiq dhe Ratko Mladiq. Ai argumentoi se ky propozim synon të përjashtojë përdorimin e flamujve me të cilët identifikohen dy popujt e tjerë. Tabakoviq paralajmëroi se, nëse Kuvendi miraton këtë propozim, do të aktivizojë mekanizmin e mbrojtjes së interesit kombëtar jetësor për të kërkuar një vlerësim kushtetues nga Gjykata Kushtetuese e RS-së, dhe nëse kjo nuk funksionon, do t’i drejtohet Gjykatës Kushtetuese të BiH-së.
Mijo Perkuniq, delegat në Klubin e Kroatëve në Këshillin e Popullit të RS-së, theksoi se është e nevojshme të respektohen vendimet e Gjykatës Kushtetuese të BiH-së.
Çfarë ka Vendosur Gjykata Kushtetuese e BiH-së?
Në vitin 2006, Gjykata Kushtetuese e BiH-së shpalli diskriminuese për boshnjakët dhe kroatët pjesët e ligjit që lidhen me përdorimin e stemës së Nemanjiqëve si simbol zyrtar në RS, dhe anuloi himnin “Bože pravde” si himn zyrtar i entitetit. Gjykata theksoi se boshnjakët dhe kroatët nuk mund të identifikohen me këto simbole dhe himn.
Problematikat dhe Reagimet Ndërkombëtare
Historiani Admir Lisica argumentoi se çështja e flamujve dhe himneve është një temë populiste dhe patriotizëm i rremë para zgjedhjeve. Ai kritikoi politikanët e RS-së për përkushtimin e tyre ndaj Rusisë dhe për miratimin e ligjeve që ngjajnë me ato të Gruzisë, të cilat i largojnë nga rruga evropiane. Lisica theksoi se sanksionet ndaj zyrtarëve dhe kompanive të lidhura me ta janë të rëndësishme, por të pamjaftueshme, dhe bëri thirrje për një reagim më serioz nga bashkësia ndërkombëtare për të adresuar veprimet destruktive të autoriteteve të RS-së.
Çështje të tjera për votim
Në seancën e 2 korrikut do të votohet edhe për “Deklaratën për Mbrojtjen e të Drejtave Kombëtare dhe Politike dhe të Ardhmen e Përbashkët të Popullit Serb”, e cila thekson se populli serb përfaqëson një tërësi unike dhe se festimi i Ditës së Pavarësisë së Serbisë dhe RS-së duhet të bëhet së bashku.
