Gjykata Ndërkombëtare Penale (GJNP) ka lëshuar një urdhër arresti për ish-ministrin rus të Mbrojtjes, Sergei Shoigu dhe shefin e Shtabit të Përgjithshëm, Valery Gerasimov, për krime të dyshuara ndërkombëtare, krime lufte dhe krime kundër njerëzimit.
Gjykata tha të martën se dyshja dyshohet se ishin përgjegjës për dy krime lufte: drejtimin e sulmeve ndaj objekteve civile dhe shkaktimin e dëmeve të tepërta të rastësishme te civilët ose dëmtimin e objekteve civile. Ata akuzohen edhe për krime kundër njerëzimit.
ICC tha se krimet e supozuara lidhen me “një numër të madh goditjesh kundër shumë termocentraleve dhe nënstacioneve elektrike” që u kryen nga Rusia në të gjithë Ukrainën midis tetorit 2022 dhe të paktën marsit 2023.
Dy urdhër-arrestet e çojnë numrin e përgjithshëm të zyrtarëve të lartë rusë të kërkuar për krime lufte në katër, pasi GJNP ka lëshuar më parë urdhër-arreste për presidentin Vladimir Putin dhe zyrtaren ruse Maria Lvova-Belova për një skemë të supozuar për të dëbuar fëmijët ukrainas në Rusi.
Më 17 mars 2023, GNJP ka lëshuar një urdhër arresti edhe për presidentin rus Vladimir Putin.
Gjykata pretendon se ai është përgjegjës për krimet e luftës, duke përfshirë dëbimin e paligjshëm të fëmijëve nga Ukraina në Rusi.
Aty thuhet se krimet janë kryer në Ukrainë të paktën nga 24 shkurt 2022 – kur Rusia filloi pushtimin e saj në shkallë të plotë.
Moska ka mohuar akuzat për krime lufte gjatë pushtimit.
GJNP e ka akuzuar Putinin për përfshirje në dëbimin e fëmijëve dhe thotë se ka arsye të arsyeshme për të besuar se ai i ka kryer aktet drejtpërdrejt, si dhe duke punuar me të tjerët.
Gjykata tha gjithashtu se udhëheqësi rus nuk arriti të ushtrojë të drejtat e tij për të ndaluar të tjerët që deportuan fëmijët.
Komisionerja ruse për të drejtat e fëmijëve, Maria Alekseyevna Lvova-Belova, kërkohet gjithashtu nga GJNP.
Pavarësisht urdhrit ndaj Putin dhe Lvova-Belova, GJPN-ja nuk ka kompetenca për të arrestuar të dyshuarit dhe mund të ushtrojë juridiksion vetëm brenda vendeve që janë nënshkruar në marrëveshjen që krijoi gjykatën.
Rusia nuk është nënshkruese e asaj marrëveshjeje – kështu që nuk ka gjasa që as të ekstradohet.
Rusia nënshkroi statutin e Romës, i cili drejton GJNP-në, në vitin 2000, por kurrë nuk e ratifikoi marrëveshjen për t’u bërë anëtare.
Ajo e mbajti zyrtarisht nënshkrimin e saj nga statuti themelues i GJNP-së në vitin 2016, një ditë pasi gjykata publikoi një raport që klasifikonte aneksimin rus të Krimesë si një okupim.
Që nga fillimi i pushtimit rus të Ukrainës në shkurt 2022, Kremlini ka ndërprerë lidhjet me disa organizata të njohura ndërkombëtare, duke thelluar izolimin e vendit nga perëndimi.
Në mars të vitit të kaluar, Rusia u përjashtua nga Këshilli i Evropës, mbikëqyrësi kryesor i të drejtave të njeriut për shkak të sulmit të saj ndaj Ukrainës.
Çfarë është GJNP-ja?
Gjykata Ndërkombëtare Penale është një organizatë ndërqeveritare dhe gjykatë ndërkombëtare me seli në Hagë, Holandë.
Është e para dhe e vetmja gjykatë ndërkombëtare e përhershme me juridiksion për të ndjekur penalisht individët për krimet ndërkombëtare të gjenocidit, krimet kundër njerëzimit, krimet e luftës dhe krimin e agresionit.
Ajo është e ndryshëm nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë, një organ i Kombeve të Bashkuara që shqyrton mosmarrëveshjet midis shteteve. Ndërsa vlerësohet si një hap i madh drejt drejtësisë dhe si një risi në të drejtën ndërkombëtare dhe të drejtat e njeriut, GJNP është përballur me një sërë kritikash nga qeveritë dhe shoqëria civile.
Kjo, duke përfshirë kundërshtime ndaj juridiksionit të saj, akuza për paragjykim, dhe racizëm, vënie në pikëpyetje të drejtësisë së procedurave të përzgjedhjes së çështjeve dhe gjykimit, dhe dyshimet për efektivitetin e saj.
Funksionimi i Gjykatës
ICC filloi veprimtarinë më 1 korrik 2002, me hyrjen në fuqi të Statutit të Romës, një traktat shumëpalësh që shërben si statut dhe dokument qeverisës i gjykatës. Shtetet që bëhen palë në Statutin e Romës bëhen anëtarë të ICC-së, duke shërbyer në Asamblenë e Shteteve Palë, e cila administron gjykatën.
123 vende janë shtete palë në Statutin e Romës të Gjykatës Ndërkombëtare Penale. Prej tyre 33 janë shtete afrikane, 19 janë shtete të Azisë-Paqësorit, 18 janë nga Evropa Lindore, 28 janë nga Shtetet e Amerikës Latine dhe Karaibeve, dhe 25 janë nga vendet e Evropës Perëndimore dhe shtete të tjera.
Rastet e shqyrtuara
ICC mbajti seancën e parë dëgjimore në vitin 2006, në lidhje me akuzat për krime lufte kundër Thomas Lubanga Dyilo, një kryekomandant kongolez i akuzuar për rekrutimin e fëmijëve ushtarë, dënimi i tij i mëvonshëm në vitin 2012 ishte i pari në historinë e gjykatës.
Prokuroria ka hapur dymbëdhjetë hetime zyrtare dhe po kryen edhe nëntë ekzaminime paraprake.
Gjithsej 46 individë janë paditur në ICC, duke përfshirë liderin rebel nga Uganda, Joseph Kony, ish-presidentin Omar al-Bashir të Sudanit, kreun e shtetit libian Muammar Gaddafi, Presidentin Laurent Gbagbo të Bregut të Fildishtë dhe ish-zëvendëspresidentin Jean-Pierre Bemba i Republikës Demokratike të Kongos.
